Nadciśnienie a ciąża

Posługując się kryteriami zaproponowanymi przez Międzynarodowe Towarzystwo Badań Nadciśnienia w Ciąży, można podzielić mamy chorujące na nadciśnienie indukowane ciążą na następujące grupy:

1.    Nadciśnienie ciążowe
2.    Stan przedrzucawkowy
3.    Rzucawka
4.    Przewlekłe nadciśnienie
5.    Zespół HELLP

Częstość występowania

Poszczególne z wyżej wymienionych grup występują z różną częstotliwością. Mniej więcej u co dziesiątej kobiety w ciąży rozwinie się nadciśnienie, które w okresie poporodowym ustąpi. Mniej więcej u około 7% kobiet rozwinie się stan przedrzucawkowy, a u 1% zespół HELLP. Mniej niż u jednej kobiety na tysiąc ciężarnych dojdzie do rozwoju rzucawki.

Jeśli chodzi o częstość zgonów spowodowanych tzw. rzucawką, dotyczą one mniej więcej jednej kobiety na sto tysięcy przyszłych matek. Jak widać – jest to naprawdę znikomy procent. Wynika z niego, że przy aktualnej liczbie porodów (około 300 000) w Polsce, na rzucawkę umiera kilka kobiet rocznie. Nie stanowi ona zatem powodu do niepokoju i zmartwień. Dodatkowo przyszłe mamy muszą pamiętać, że przy dzisiejszej opiece położniczej i skutecznej farmakoterapii jest to choroba uleczalna, i bardzo rzadko wywołująca powikłania.

Pomimo uspokajających słów z mojej strony, uczulam ciężarne na zwrócenie szczególnej uwagi na skoki ciśnienia, ewentualne bóle i zawroty głowy, szumy w uszach, mroczki przed oczami, uczucie kołatania serca czy duszności. Dodatkowo nie wolno lekceważyć takich objawów, jak: szybki przyrost masy ciała (obrzęk), złe samopoczucie, rozdrażnienie czy nudności pojawiające się po 14. tygodniu ciąży. Są to objawy, które powinny skierować ciężarną do lekarza położnika, ponieważ tylko zdiagnozowane i leczone skutecznie nadciśnienie nie wywołuje powikłań i umożliwia bezpieczny poród zdrowego malca.

Przyczyny występowania

Przyczyny są w dalszym ciągu bliżej nieznane. Co jakiś czas pojawiają się nowe teorie poparte w mniejszym lub większym stopniu badaniami, jednak w dalszym ciągu leczenie zarówno nadciśnienia indukowanego ciążą jak i rzucawki jest objawowe a nie przyczynowe. Wśród najbardziej wiarygodnych teorii dominuje ta mówiąca, że nadciśnienie indukowane ciążą (a więc w skrajnych przypadkach również rzucawka) są spowodowane chorobą wielonarządową połączoną z uogólnionym skurczem naczyń krwionośnych. Inne teorie brane pod uwagę dotyczą zaburzeń w równowadze pomiędzy tromboksanem a prostaglandynami, ze znacznym wzrostem stężenia tych pierwszych.

Czym różni się leczenie objawowe od przyczynowego?

Leczenie objawowe ma na celu zminimalizowanie nadciśnienia tętniczego i w konsekwencji jego powikłań. Nie jest ono skierowane na źródło (przyczynę) tego stanu. Leczenie przyczynowe jest dużo skuteczniejsze i bardziej pożądane. Skierowane jest ono na przyczynę choroby, ponieważ likwiduje oprócz objawów ubocznych także jej źródło. Tylko takie leczenie jest w stanie zapobiec nawrotom i umożliwić w pełni powrót do zdrowia. Leczenie objawowe bowiem jest tylko tuszowaniem prawdziwej choroby. Ponieważ jednak większość ciężarnych po porodzie powraca do dobrego stanu zdrowia, interesuje nas, lekarzy, utrzymanie ciśnienia w trakcie ciąży w granicach normy i wykorzystanie możliwości leczenia objawowego. Pomimo nieznanej przyczyny, a więc gorszych możliwości terapeutycznych, leczenie tej choroby jest skuteczne, bezpieczne i daje w większości wypadków pożądany efekt.

Charakterystyczne objawy!

Dochodzi do zmniejszenia efektywnego przepływu krwi przez łożysko, a więc w konsekwencji do wolniejszego rozwoju wewnątrzmacicznego płodu.

W rezultacie, w nerkach mogą ulec uszkodzeniu naczynia krwionośne i kłębuszki nerkowe. Zmiany te są odwracalne i ustępują w ciągu pierwszych tygodni połogu. Stosunkowo ciężkie uszkodzenie wątroby zdarza się rzadko, ale nieleczone może doprowadzić do przewlekłej jej niewydolności.

Charakterystyczna triada objawów występuje w nadciśnieniu wywołanym ciążą. Należą do nich: oczywiście, samo nadciśnienie (powyżej 135-140 / 85-95), ze szczególnym uwzględnieniem i znaczeniem wartości nadciśnienia rozkurczowego. Drugim charakterystycznym objawem jest białkomocz (z utratą białka powyżej pół grama na litr moczu na dobę). Wreszcie – trzecim objawem nadciśnienia indukowanego ciążą są obrzęki. Chciałbym zwrócić w tym momencie uwagę zarówno przyszłych mam jak i kobiet aktualnie będących w ciąży, aby pamiętały, że nie wszystkie obrzęki występujące w ciąży muszą oznaczać obecność nadciśnienia. Wiele kobiet, zwłaszcza tych nieco otyłych, stwierdza u siebie w bardziej zaawansowanej ciąży obrzęki, występujące na przykład wokół kostek. Nie ma to jednak nic wspólnego z nadciśnieniem a jedynie z brakiem ruchu czy gorszą chwilowo wydolnością układu krążenia. Dodatkowo długie podróże samochodem lub autokarem sprzyjają pojawianiu się obrzęków.

Obrzęki w nadciśnieniu natomiast są objawem towarzyszącym, nieodzownie związanym z białkomoczem.

Różnicowanie

Jeżeli nadciśnienie występowało przed zapłodnieniem i utrzymuje się po połogu, mówimy wtedy o chorobie nadciśnieniowej nie związanej z ciążą.

Nadciśnienie indukowane ciążą nie powinno pojawić się przed 20. tygodniem trwania ciąży, ani trwać powyżej 6. tygodnia połogu. Muszą mu dodatkowo towarzyszyć wymienione wyżej obrzęki i białkomocz.