Badania dowodzą, że mózg kobiety w czasie ciąży się zmienia. Sprawdzamy, w jaki sposób!
W ciąży wszystko przyspiesza. Wskazówki wagi przesuwają się szybciej, a dni biegną jak szalone, nieubłaganie zbliżając nas do – będącego wielką niewiadomą – rozwiązania. Tymczasem mózg przyszłej mamy – jakby nieco zwalniał…
Wiele przyszłych mam narzeka na to, że w czasie ciąży pogarsza się ich sprawność umysłowa. Mają problemy z koncentracją i skupieniem, są roztargnione i rozkojarzone. Niczego nie mogą znaleźć, szwankuje im pamięć – zapominają, po co wybrały się do sklepu, gubią wątek w czasie wypowiedzi, częściej zdarzają im się przejęzyczenia. Niektóre ciężarne zwracają też uwagę na słabszą koordynację ruchową, która objawia się chociażby tym, że wszystko „leci im z rąk”.
To normalne, przecież jesteś w ciąży! – zwykliśmy komentować podobne sytuacje. Tak jakby oczywiste dla nas było to, że ciąża pogarsza funkcjonowanie mózgu. Większość z nas jednak nie ma pojęcia, że wygłaszając podobną tezę – cytujemy badania naukowe! Za deficyty poznawcze i problemy z pamięcią rzeczywiście odpowiedzialna jest ciąża (o tym poniżej). Przyszła mama ma więc „święte prawo” zachowywać się nieco inaczej niż wcześniej. To po prostu jeden z objawów ciążowych, które zwyczajnie trzeba przeczekać. No właśnie, czy aby na pewno zmiany ustąpią po porodzie..?
Nie wszystko w ciąży rośnie!
Odkąd zaszłaś w ciążę, masz wrażenie, że trafiłaś do krainy czarów? Nieustannie rośniesz, choć – nauczona doświadczeniem Alicji – od ciastek starasz się trzymać z daleka. Powiększa się twój brzuch, powiększają się piersi, nawet twoja twarz stała się jakaś taka pełniejsza (i tak nie masz najgorzej – niektórym ciężarnym rosną nawet stopy!) Czy w ciąży naprawdę wszystko się powiększa?! Nic z tych rzeczy. Mózg ani myśli zwiększać swoich rozmiarów – wręcz przeciwnie… Badania obrazowe nie pozostawiają wątpliwości – mózg kurczy się szczególnie w ostatnich trzech miesiącach ciąży. Nie znaczy to jednak, że komórki mózgu zaczynają zanikać – mówiąc najprościej zachodzą w nich przeobrażenia na poziomie metabolizmu komórkowego. Zmniejsza się ilość istoty szarej – głównie w obszarze płata czołowego, kory przedczołowej i hipokampu okolicy skroniowej.
Badania obrazowe nie pozostawiają wątpliwości – mózg kurczy się szczególnie w ostatnich trzech miesiącach ciąży.
Tymczasem, jak się okazuje, zmieniona okolica mózgu odpowiada m.in. za abstrakcyjne myślenie, planowanie, inteligencję, pamięć, język oraz wyższe czynności nerwowe. Chodzi m.in. o procesy związane z gromadzeniem, przetwarzaniem i dostarczaniem informacji na temat innych ludzi oraz sytuacji społecznych. Dlaczego tak się dzieje? Połączenia komórek, które są słabsze ulegają stopniowemu zanikowi, celem wzmocnienia innych, bardziej efektywnych dróg neuronalnych (o tym za chwilę).
Zmiany po ciąży – nie zawsze mijają…
Wrócić do stanu sprzed ciąży – marzenie każdej świeżo upieczonej mamy. I większości z nich prędzej czy później się to udaje. Jedne zmiany ustępują od razu, inne wymagają nieco więcej czasu. Czy wszystkie w końcu znikną? Nawet jeśli tak, szybko czekają nas nowe. I – wbrew pozorom – to bardzo dobra wiadomość! Zasadniczo do sześciu miesięcy po porodzie mózg wraca do pierwotnych rozmiarów. To, co się w ciąży skurczyło, z powrotem zaczyna się powiększać, osiągając wcześniejsze gabaryty. Tyle, że macierzyństwo powoduje w mózgu – kolejne przeobrażenia! Uwaga: tym razem nieodwracalne.
Naukowcy z Uniwersytetu Anatomicznego w Barcelonie przekonują, że doświadczenie zostania matką prowadzi do biologicznych, możliwych do zmierzenia zmian w mózgu. I mają na to dowody! Badanie, które przeprowadzili, polegało na zeskanowaniu mózgów dwóch grup kobiet. Pierwsza to matki, którym wykonano skany dwukrotnie – tuż po porodzie oraz dwa lata później (25 kobiet). Druga to kobiety, które nigdy wcześniej nie rodziły (20 kobiet). Wynik? Pierwsza grupa badanych wykazała dużo większą objętość istoty szarej w regionach odpowiadających za procesy społeczne i zdolność rozpoznawania emocji u innych. Co ciekawe i zaskakujące – różnice były na tyle widoczne, że już na podstawie samych skanów można było z dużą dozą pewności stwierdzić, która z badanych kobiet jest matką, a która nie ma jeszcze takiego doświadczenia.
Macierzyństwo prowadzi do biologicznych, możliwych do zmierzenia zmian w mózgu
Twój mózg pracuje za dwoje!
Jak więc widać, „przycinanie” istoty szarej, które polega na wzmacnianiu wybranych neuronów w mózgu, kosztem innych, wygasających, ostatecznie jest zjawiskiem pozytywnym. Pozwala na pewną specjalizację – to dziecko i jego potrzeby stają się dla kobiety najważniejsze. Wszystko inne – schodzi na boczne tory. Umożliwia to matce umiejętne rozpoznanie potrzeb maleństwa i zminimalizowanie ewentualnych zagrożeń. Pozwala się przygotować do jak najtroskliwszej opieki nad swoim potomstwem.
Biorąc pod uwagę, że ciążowe zaburzenia pamięci i koncentracji są tylko chwilowe, zaś zmiany zachodzące po porodzie mogą utrzymywać się przez wiele lat (a nawet do końca życia!), koniec końców mózg na ciąży korzysta. Nie martw się więc, jeśli w czasie ciąży czujesz się nieporadna, niezdarna, roztargniona czy nieuważna. Masz do tego prawo! Twój mózg pracuje za dwoje i już niedługo pięknie odwdzięczy ci się za to, że przez te kilka miesięcy traktowałaś go nieco pobłażliwie.